محصولات
نمک (salt) یک ماده شیمیایی متشکل از سدیم و کلر است. نمک به عنوان یکی از مواد معدنی مورد نیاز انسان است که وجود آن در بدن به میزان مناسب باعث کارکرد صحیح بدن انسان میشود. نمک ها به عنوان فراورده ترکیب باز با اسید به همراه آب تولید میشود. در این مقاله به خواص و بررسی انواع نمک ها میپردازیم. همچنین در این مقاله از دید شیمی و از دید کاربرد روزانه و پزشکی به بررسی نمک و هر آنچه درباره نمک وجود دارد میپردازیم.
نمک به زبان ساده چیست؟
ساده ترین و عامیانه ترین تعریف از نمک را میتوان اینگونه بیان کرد که (نمک یک ماده سفید خوراکی با دانه های بلوری است که مزه شوری دارد.) اما این تعریف از دید علمی مورد قبول نیست و باید تعریف دقیق تری درباره نمک ارائه داد.
نمک از دید شیمی چیست؟
نمک از دید علم شیمی اینگونه تعریف میشود: (نمک به ترکیبات شیمیایی اطلاق میشود که از یک اسید و یک باز تشکیل شده‌اند و معمولاً به صورت جامد در ظاهر بلوری یا پودر درآمده‌اند.)
نمک خوراکی چیست؟
نمک خوراکی یا نمک معمولی (NaCl)، شناخته شده‌ترین نمک در زندگی روزمره است. نمک خوراکی به صورت بلورهای شفاف سفید و بدون بو شناخته میشود. فرمول شیمیایی نمک خوراکی NaCl است، که تشکیل شده از دو عنصر سدیم (Na) و (Cl) است.
نمک چگونه بدست میاید؟ تولید نمک
نمک به صورت طبیعی یا صنعتی به دست می‌آید. در اینجا چند روش معمول برای تولید نمک ذکر شده است:
-
تولید نمک طبیعی
تبخیر آب در دریاها و اقیانوس‌ها: این یکی از روش‌های اصلی تولید نمک طبیعی است. آب اقیانوس‌ها و دریاها توسط تابش نور خورشید گرم شده و سپس باعث تبخیر آب میشود. در این فرآیند، نمک‌ها که در آب حل شده‌اند، به تدریج تبخیر میشوند و نمک به صورت بلورهای بزرگ تشکیل می‌دهند.
چاه نمک: در مناطقی که به آب دریاها به طور مستقیم دسترسی ندارند، از چاه‌های نمک استفاده میشود. آب شور در این چاه‌ها تبخیر میشود و نمک به دست می‌آید.
-
تولید نمک صنعتی:
- استخراج نمک از معادن نمک: برخی از نمک‌ها به صورت معدنی در زیرزمین یافت میشوند. این نمک‌ها از معدنها استخراج میشوند و سپس تصفیه میشوند تا به نمک خالص تبدیل شوند.
- تصفیه نمک از آب شور: در برخی مناطق، از آب‌های شوری که به عنوان منابع آب در دسترس هستند، نمک استخراج میشود. آب شور به تدریج تبخیر میشود و نمک تصفیه می‌گردد.
بعد از استخراج نمک، فرآیندهای تصفیه و بسته‌بندی انجام میشود تا به نمک قابل استفاده در بازار تبدیل گردد.
فرآوری نمک چگونه است؟
نمک به صورت طبیعی یا صنعتی به دست می‌آید. در اینجا چند روش معمول برای تولید نمک ذکر شده است:
۱- تصفیه نمک
حذف اجسام اضافی: در این مرحله، اجسام غیرمطلوب مانند خاک، شن، یا سایر آلودگی‌ها از نمک حذف میشوند.
تصفیه شیمیایی: برخی فرآیندهای شیمیایی (مانند استفاده از فلوکولانت‌ها، اکسیدان‌ها، پلی‌آمیدها) ممکن است برای تصفیه نمک از نمک‌های دیگر یا آلودگی‌ها استفاده شود.
۲- بسته‌بندی:
پس از تصفیه، نمک به صورت خالص بسته‌بندی میشود. بسته‌بندی به شکل‌ها و اندازه‌های مختلف انجام میشود، از بسته‌بندی‌های کوچک برای فروش خرده‌فروشی تا بسته‌بندی‌های بزرگتر برای مصارف صنعتی استفاده میشود.
۳- افزودن مواد افزودنی (اختیاری):
بعضی از نمک‌ها ممکن است به مواد افزودنی مانند آنتی‌گراف، یود یا فلوراید غنی‌سازی شوند. این مواد ممکن است به نمک به عنوان نمک یوده یا نمک غنی‌شده با فلوراید افزوده شوند، که مفید برای سلامتی عمومی مصرف‌کنندگان باشد.
جدول ارزش غذایی نمک
| نام | واحد | مقدار |
| آب | g | 0.2 |
| انرژی | kj | 0 |
| پروتئین | g | 0 |
| چربی | g | 0 |
| کربوهیدرات | g | 0 |
| فیبر | g | 0 |
| شکر | g | 0 |
| کلسیم (Ca) | mg | 24 |
| آهن (Fe) | mg | 0.33 |
| منیزیم (Mg) | mg | 1 |
| فسفر (P) | mg | 0 |
| پتاسیم (K) | mg | 8 |
| سدیم (Na) | mg | 38800 |
| روی (Zn) | mg | 0.1 |
| مس (Cu) | mg | 0.03 |
| منگنز (Mn) | mg | 0.1 |
| سلنیوم (Se) | mg | 0.1 |
| فلورید (F) | mg | 0.002 |
مقادیر درج شده بر اساس 100 گرم نمک محاسبه شده است.
در جدول فوق میزان ترکیباتی که در نمک خوراکی یافت میشود درج شده است. طبعا در تمام نمک ها مقدار ترکیبات عناصر متفاوت است.
منبع جدول: USDA
انواع نمک ها
نمک ها دسته بندی های مختلفی دارند که در اینجا به بررسی نمک های خوراکی می پردازیم. هر کدام از این نمک ها خواص و ویژگی های ویژه خود را دارند که در مقیاس خود بی نظیر اند.
-
نمک کوشر
نمک کوشر جزو نمک های دانه درشت با خلوص بالاست که معمولا به عنوان چاشنی کنار غذا استفاده میشود. معمولا از نمک کوشر در پخت وپز استفاده نمیشود.
-
نمک خوراکی
نمک خوراکی معمولا به نمک فرآوری شده که به آن ید (I) اضافه شده، گفته میشود. دانه های ریز و تفریبا یکدست از ویژگی های این نمک است. این نمک خاصیت معدنی قابل توجهی بجز ید ندارد.
-
نمک دریا
نمک دریا از تبخیر شدن آب دریاها بدست می آید. این نمک معمولا برای تزیین غذا استفاده میشود چراکه دانه های آن ظاهری زیبا دارند. همچنین نسبت به نمک خوراکی فرآوری شده از مواد معدنی بیشتر برخوردار است.
-
نمک گل دریا
این نمک گرانبها یکی از نمک هایی است که ازتبخیر آب دریاچه ها بدست می آید. این نمک ظاهری شبیه نارگیل ریز ریز شده دارد.
-
نمک صورتی
نمک صورتی طعمی شور تر از سایر نمک ها دارد و یک چاشنی قوی برای غذا حساب میشود. علت صورتی بودن این نمک، وجود عناصر آهن (Fe) و روی (Zn) در سنگ نمک این نمک است.
-
نمک قرمز
نمک قرمز از خاک رس آتشفشانی بدست می آید. این نمک طعم شوری متوسطی دارد و منبع خوبی از اکسید آهن است. از نمک قرمز به عنوان جاشنی تزئین کننده غذا نیز استفاده میشود.
-
نمک آبی
نمک آبی که به نمک آبی سمنان نیز معروف است یکی از کمیاب ترین نمک های موجود در دنیا است. این نمک به علت وجود کلسیم و منیزیم و پتاسیم رنگی آبی و خواصی دارویی دارد. در دنیا نمک آبی با نام Persian blue salt شناخته میشود.
-
نمک سیاه (نمک گدازه)
نمک سیاه از ترکیب با رغال های فعال آتشفشانی در کشور هایی که کوه آتشفشان دارند، بدست می آید. این نوع نمک ها معمولا از نظر وجود مواد معدنی بسیار غنی هستند.
-
نمک های طعم دار
نمک های طعم دار به عنوان یک دسته جداگانه قلمداد نمیشوند. با این حال هنگامی که هر نوع نمکی را با یک افزودنی مانند سبزی ریز خرد شده یا مواد خوراکی دیگری ترکیب کنید، یک نمک طعم دار خواهید داشت.
خواص نمک
۱- کمک به جذب آب
برخی بیماری های پاتوژنیک که منجر به از دست دادن آب زیادی از بدن میشوند، تنها راه چاره شان استفاده از محلول نمک حل شده در آب و گلوکز است. استفاده از نمک باعث میشود بدن با خشکی مقابله کند. استفاده از سرم های آب نمک به عنوان نوشیدنی در زمان بیماری هایی مانند اسهال نمونه این مورد هستند.
۲- رفع گرفتگی عضلات
کمبود نمک در بدن یکی از عوامل اصلی گرفتگی عضلات است. عدم تعادل میزان الکترولیت در بدن و از دست دادن نمک باعث میشود تا عملکرد ماهیچه ها مختل شود و گرفتگی و اسپاسم عضلانی رخ دهد.
۳- جلوگیری از پوسیدگی دندان
مینای دندان که به عنوان لایه مخافظ از دندان عمل میکند، از یک نمک محلول تشکیل شده است. وقتی این لایه از بین رود، هیج محافظی از دندان ها نخواهد بود و بدین ترتیب پوسیدگی اتفاق می افتد.
۴- عفونت زایی گلو و کاهش گلو درد
در زمان سرماخوردگی و عفونت گلو، غرغره کردن آب نمک به کاهش درد گلو و خارش گلو میکند. اگر چه تحقیقات علمی برای این موضوع وجود ندارد اما بیشتر پزشکان استفاده از محلول آب نمک را برای بهبود گلو درد تجویز میکنند.
۵- کمک به هضم غذا
نمک باعث تحریک غدد درون دهان و معده برای ترشح آنزیم های کمک کننده به هضم غذا میکند. همچنین نمک به شکستن ساختار مولکولی غذاها کمک میکند که این موضوع باعث هضم بهتر غذا در دستگاه گوارش میشود.
۶- کنترل اگزما
قرار دادن بدن در محلول آب و نمک به کاهش التهاب اگزما کمک زیادی میکند.
۷- بهبود شرایط خواب
مصرف نمک قبل از خواب باعث میشود تا در زمانی که خواب هستید غدد بزاق کمتر ترشح شوند و این موضوع از جاری شدن آب دهان در طول خواب جلوگیری میکند. همچنین نمک باعث ترشح هورمون ملاتونین و سروتونین میشود که هر دو آرامش بخش هستند.
۸- بهبود عملکرد قلب
نمک یکی از عوامل کنترل کننده ضربان قلب است و میتواند به تپش منظم قلب را مدیریت کند. همچنین نمک محلول در آب به کاهش سطح کلسترول بالا کمک میکند که باعث جلوگیری از سکته های قلبی میشود.
عوارض مصرف زیاد نمک
به مانند هر ماده غذایی دیگری مصرف بیش از اندازه یک ماده غذایی منجر به بروز مشکل میشود. در این بخش به بررسی عوارض احتمالی مصرف زیاد نمک میپردازیم.
۱- افزایش فشار خون
مصرف بی رویه نمک منجر به ابتلا بیماری فشار خون میشود. این بیماری به خصوص در سنین بالا میتواند برای سلامتی افراد تهدید جدی ای باشد.
۲- بیماری های قلبی عروقی
مصرف زیاد نمک می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی مانند سکته مغزی و حمله قلبی را افزایش دهد. این امر به دلیل افزایش فشار خون و آسیب به رگ های خونی است.
۳- سرطان معده
مصرف زیاد نمک می تواند خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد. این امر به دلیل تحریک و التهاب مخاط معده است.
۴- بیماری های کلیوی
مصرف زیاد نمک می تواند به کلیه ها آسیب برساند و خطر ابتلا به بیماری های کلیوی را افزایش دهد. کلیه ها مسئول فیلتر کردن مواد زائد از خون هستند و مصرف زیاد نمک می تواند این کار را برای آنها دشوارتر کند.
روزانه چه میزان نمک مصرف کنیم؟
برای هر فرد متناسب با سن و شرایطی که دارد میزان مشخصی مصرف نمک توضیه شده است. در جدول زیر میزان مصرف نمک در روز برای هر فرد مشخص شده است:
| سن | میزان نمک |
| 11 سال و بیشتر | کمتر از 6 گرم |
| 7 تا 10 سال | کمتر از 5 گرم |
| 4 تا 6 سال | کمتر از 3 گرم |
| 1 تا 3 سال | کمتر از 2 گرم |
| کمتر از 1 سال | کمتر از 1 گرم |
منبع جدول : nhs.uk
